Hội Chứng Sợ Xã Hội: Nguyên Nhân Và Triệu Chứng Cần Biết

Nếu bạn thường xuyên sợ hãi quá mức trong các tình huống giao tiếp, đó có thể là dấu hiệu của hội chứng sợ xã hội, hay còn gọi là ám ảnh sợ xã hội, hoặc rối loạn lo âu xã hội. Đây là một dạng bệnh trong nhóm bệnh về rối loạn lo âu, xảy ra phổ biến ở lứa tuổi thiếu niên và thanh niên.

Việc thống kê tỉ lệ người mắc hội chứng sợ xã hội thực tế gặp nhiều khó khăn. Do có nhiều người không tìm đến cơ sở chuyên môn để được giúp đỡ nên ban đầu tỉ lệ thống kê bệnh này khá nhỏ. Ngoài ra, vì các tiêu chuẩn chẩn đoán ám ảnh sợ xã hội có nhiều điểm chung với các rối loạn khác nên dễ xảy ra nhầm lẫn và làm cho kết quả thống kê không thật sự thể hiện thực tế khách quan. 

Hội chứng sợ xã hội hay ám ảnh sợ xã hội là gì?

Hội chứng sợ xã hội là một khái niệm để chỉ về tình trạng lo âu và sợ hãi quá mức đối với việc giao tiếp xã hội hoặc sợ bị mất mặt, xấu hổ trong các tình huống hàng ngày. Người mắc chứng sợ xã hội thường tìm mọi cách để tránh tương tác, tiếp xúc với bất kỳ ai. Nếu bị bắt buộc phải giao tiếp, họ thường dễ bị bối rối, kích động, lo âu, thậm chí là hoảng loạn.

Người bệnh luôn bị ám ảnh bởi việc bị người khác nhìn thấy, phê bình, chê cười và luôn lo sợ mình sẽ rơi vào tình huống nào đó xấu hổ, mất mặt. Hội chứng này có thể nghiêm trọng đến mức gây ra ảnh hưởng tiêu cực đến công việc, chuyện học hành và đời sống sinh hoạt hàng ngày của người mắc phải.

Một số tình huống mà người bị ám ảnh xã hội thường sợ hãi và tránh né:

• Nói chuyện trước đám đông
• Làm việc khi ai đó đang nhìn mình
• Nói chuyện qua điện thoại 
• Gặp người lạ
• Hẹn hò
• Ăn ở nơi công cộng hoặc ăn uống với người khác
• Trả lời câu hỏi trong lớp học
• Phát biểu trong cuộc họp
• Biểu diễn trên sân khấu hoặc trước mặt người khác

Nỗi sợ của những người mắc phải hội chứng này thường biểu hiện qua các dấu hiệu thể chất như hồi hộp, khó thở, tim đập nhanh, đổ mồ hôi, đỏ mặt, buồn nôn, đau dạ dày, run rẩy, tránh giao tiếp bằng mắt… Khi nói chuyện, họ thường bị giảm khả năng diễn đạt và khó bình tĩnh để tập trung suy nghĩ.

Dấu hiệu đặc trưng của hội chứng sợ xã hội

Sự lo âu, bối rối là tâm trạng vô cùng phổ biến ở con người, ai cũng có lúc gặp phải. Việc bất an khi sắp gặp người lạ hay phát biểu trước đám đông là điều bình thường và dễ hiểu. Tuy nhiên, người mắc chứng ám ảnh sợ xã hội lại xuất hiện tình trạng lo âu đến mức bất bình thường và trong một thời gian dài trước khi sự kiện giao tiếp diễn ra.

• Họ có thể mất ăn, mất ngủ, căng thẳng hàng tuần, hàng tháng trời trong quá trình chuẩn bị cho một hoạt động ở nơi đông người.
• Họ không ngừng tưởng tượng ra những tình huống xấu hổ, bẽ mặt mình có thể sẽ gặp phải và bị mọi người phê bình, chê trách.
• Người bệnh thường ghi nhớ rất rõ những sự kiện mà bản thân mình bị xấu hổ trước đám đông như bị giáo viên phê bình trước lớp,
• Bị bố mẹ mắng trước họ hàng hoặc bị phạm lỗi ở nơi công cộng. 
• Sợ các tình huống xã hội yêu cầu người bệnh phải tương tác, giao tiếp với người khác, bộc lộ bản thân mình và đối mặt trực tiếp với đối phương. Bản chất của nỗi sợ này chính là quá lo sợ bị người khác đánh giá. Nỗi sợ hãi này khiến cho người chịu nó cảm thấy rất khó chịu, đau khổ, vì vậy họ buộc phải tìm mọi cách để tránh né.
• Việc chịu đựng nỗi sợ khi giao tiếp xã hội trong một thời gian dài có thể gây ra căng thẳng, hoảng loạn. 
• Sợ những tình huống đặc trưng như phát biểu trước đám đông, ăn uống trước mặt người khác hoặc sử dụng nhà vệ sinh công cộng. 

Nguyên nhân gây ra hội chứng sợ xã hội

• Lý do xuất hiện và phát triển chứng ám ảnh sợ xã hội vẫn chưa được xác định chính xác. Tuy nhiên, một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng đó có thể là sự kết hợp giữa các yếu tố sinh học và môi trường sống. 
• Về mặt di truyền, các nhà nghiên cứu đã phát hiện một số biến thể gen có khả năng liên quan đến hội chứng sợ xã hội. Một số vùng não có liên quan đến sự sợ hãi và lo lắng cùng với chất serotonin trong não (có tác dụng điều chỉnh tâm trạng) cũng có thể góp phần gây ra tình trạng này. Tuy nhiên, vấn đề này vẫn đang được khoa học nghiên cứu tìm hiểu cụ thể hơn.
• Ở khía cạnh xã hội, môi trường sống với những trải nghiệm tiêu cực có thể là một nguyên nhân quan trọng. Ví dụ như gia đình nhiều mâu thuẫn, thường bị bắt nạt, đã từng bị lạm dụng, công việc gây ra căng thẳng thần kinh liên tục…
• Ngoài ra, một người có tính cách nhút nhát hoặc có kỹ năng xã hội yếu cũng có thể dễ bị rối loạn lo âu xã hội

Ám ảnh sợ xã hội thường xuất hiện ở lứa tuổi từ thiếu niên đến thanh niên. Bác sĩ có thể chẩn đoán một người mắc hội chứng này nếu người đó xuất hiện các triệu chứng đặc trưng trong vòng ít nhất 6 tháng. Nếu không được điều trị, ám ảnh sợ xã hội có thể kéo dài đến mãn tính, gây ra nhiều tác hại cho đời sống và sức khỏe người bệnh.

Các liệu pháp điều trị hội chứng sợ xã hội

Liệu pháp tâm lý

Thứ nhất là liệu pháp tâm lý, cụ thể là liệu pháp nhận thức – hành vi. Đây là biện pháp tác động để người bệnh điều chỉnh những nhận thức sai lệch của mình, kiểm soát suy nghĩ để vượt qua nỗi sợ hãi. Bác sĩ sẽ đưa ra các bải tập để người bệnh sẽ tập làm quen, tiếp xúc, đối mặt mới những gì họ lo sợ và né tránh cho đến khi sự lo âu của họ dần dần giảm bớt.

Liệu pháp này cũng có có thể được tiến hành theo nhóm, tập trung những người có cùng những vấn đề chung. Những người bệnh hiểu rõ bệnh của nhau nên có thể giúp đỡ nhau tăng hiệu quả điều trị. Các chương trình rèn luyện kỹ năng xã hội cũng có ích cho người mắc chứng ám ảnh sợ xã hội.

Chữa trị bằng thuốc

Thứ hai là liệu pháp chữa trị bằng thuốc cũng đóng vai trò quan trọng. Các loại thuốc chống trầm cảm như SSRI được đánh giá là hiệu quả và không cản trở liệu pháp hành vi – nhận thức.

Yếu tố quan trọng trong quá trình chữa trị hội chứng sợ xã hội là phải kiên nhẫn là linh hoạt áp dụng biện pháp phù hợp với từng người. Không có một quy trình tiêu chuẩn nào là phù hợp cho tất cả người bệnh. Bác sĩ và bệnh nhân cần phải trao đổi kỹ lưỡng, lập kế hoạch điều trị phù hợp và liên tục đánh giá từng lộ trình để có điều chỉnh kịp thời.

Có thể nói, mật độ dân số càng ngày càng đông đúc nhưng tỉ lệ người có xu hướng hoạt động một mình cũng càng ngày càng tăng vì xã hội hiện đại gây ra cho họ rất nhiều lo âu căng thẳng. Hội chứng sợ xã hội là một rối loạn phổ biến trong bối cảnh như vậy.

Chúng ta cần hiểu đúng về những chứng rối loạn lo âu này để giúp bản thân và gia đình giữ gìn một cuộc sống khỏe mạnh, hạnh phúc. Nếu bạn thấy mình mắc một trong số những dấu hiệu trên thì hãy liên hệ với đội ngũ bác sĩ/chuyên gia tâm lý của chúng tôi để được tư vấn hỗ trợ và điều trị kịp thời.